گام و دنده پیچ معمولا بر اساس استاندارد متریک و یا اینچ و بر طبق جداول استاندارد تولید میشوند.
دندانه و رزوه پیچ اختلاف شعاع داخلی و خارجی مفتول پیچ است و گام پیچ فاصله طولی سر دو دندانه. پیچ های با گام کوتاه رزوه ریزتر دارند و بیشتر برای سطوح فلزی و ورق ها استفاده میشوند و پیچ های گام بلند رزوه درشتری دارند و برای سطوح نرمتر مثل چوب و فایبرگلاس استفاده میشوند.
از پیچ های دندانه ریز و گام کوتاه میتوان برای چوب و فلز استفاده نمود این درحالی است که از پیچ های دندانه درشت برای فلز نمیتوان استفاده نمود.
در صورتیکه در انتخاب پیچ تردید دارید پیشنهاد میشود از پیچ دندانه درشت استفاده کنید مگر اینکه سطوح اتصال فلزی باشند.
– پیچ های دندانه درشت تعداد رزوه کمتری در هر اینچ دارند
– پیچ های دندانه درشت تنوع کمتری دارند و در دسترس تر هستند
– پیچ های دندانه درشت روانتر هستند و از آنجا که رزوه ها زاویه بیشتری دارند احتمال گیر کردن انها در کار بسیار کمتر است و از این رو سرعت کار با انها و سرعت اتصال انها بالا تر است
– پیچ های دندانه ریز استحکام بیشتری دارند. این بدان خاطر است که نزدیک بودن دندانه ها تراکم بیشتری را ایجاد می نماید. تفاوت استحکام پیچ های رزوه درشت و پیچ های رزوه ریز 14-18 درصد است.
-رزوه ها در پیچ های رزوه درشت استحکام بالاتری دارند و این به نوبه خود میتواند تعجب برانگیر باشد . چرا که برای سطوح فلزی استفاده از پیچ های رزوه ریز توصیه میشود که طبق این گفته استحکام کمتری دارند.
– بدلیل درشت بودن دندانه ها در پیچ های دندانه درشت تاثیر صدمه دیدن آنها در عملکرد پیچ نسبت به پیچ دندانه ریز کمتر است.
– پیچ های دندانه ریز در هر دور کامل کمتر جابجا شده و فرو میروند بنابراین با وجود کند بودن روند کار ممحکمتر و هماهنگتر بسته میشوند.
انواع رزوه‌های پیچ:
1) دنده گرد
2) دنده ارّه‌ای
3) دنده ذوزنقه ای
4) دنده مربعی
5) دنده مثلثی
استفاده از استاندارد برای تعیین رزوه‌ها
رزوه‌ها کاربرد زیادی در صنعت دارند که بنابراین اهمیت، استانداردهای زیادی نیز در این زمینه از جمله استاندارد DIN پیچ و مهره وجود دارد.
برخی از این استانداردها فقط به رزوه و برخی دیگر به بررسی اتصالات پرداخته‌اند.
از آن جمله از استانداردهایی که فقط به رزوه‌ها پرداخته‌اند، میتوان به ASME B1.1، EN 10226-1، ISO 261 اشاره کرد.
در برخی دیگر از استانداردها از جمله DIN 3852، JIS R و یا JIS Rc و نیز برخی از مجموعه استانداردهای صنعتی از قبیل SAE J512 به نوع اتصالات، مقاطع انتهایی، آب‌بندی، هندسه و اندازه قطر نامی آنها پرداخته شده است.
معرفی کلی پارامترهای رزوه‌ها و اتصالات
رزوه‌ها در اتصالات دارای مشخصات زیر هستند.
تاج رزوه [۱] : تاج رزوه‌ها، بنا به نوع طراحی متفاوت است. تاج رزوه همان سطح بیرونی دندانه است.
ریشه رزوه [۲] : درست به مانند تاج، ریشه رزوه‌ها نیز متفاوت است.
تکیه‌گاه رزوه [۳] : مطابق شکل به سطح جانبی داندانه‌های رزوه گفته میشود.
پیچ [۴] : پیچ معمولاً به صورت تعداد دنده در اینچ و برای رزوه‌های متریک به صورت فاصله رزوه‌ها درنظر گرفته میشود.
زاویه تکیه‌گاه‌های رزوه‌ها : این زوایا در اتصالات مختلف، متفاوت است.
زاویه مخروطی شکل [۵] : در برخی از اتصالات برای ایجاد آب بندی از مکانیزم ایجاد زوایای مخروطی در طول رزوه استفاده میشود.
قطر خارجی رودنده [۶] : OD
قطر داخلی تودنده [۷] : ID
جدول گام پیچ و مهره
مقایسه پیچ و مهره های دنده ریز Fine thread و دنده درشت Coarse thread
عمق دنده و طول گام در پیچ و مهره های دنده درشت بیشتر می باشد. این امر سبب میشود سطح مقطع درگیر در پیچ های دنده درشت از دنده ریز بیشتر باشد و امکان هرز شدگی در پیچ های دنده درشت کمتر شود.
عمق دنده بالا در پیچ و مهره های دنده درشت بیشتر بوده و این به معنی کاهش عمق جان پیچ می باشد. عمق جان پیچ یکی از فاکتورهای اصلی در محاسبه استحکام کششی می باشد. بنابراین پیچ های دنده ریز در قطر برابر استحکام بالاتری دارند.
پیچ و مهره ها با هر گردش 360 درجه کامل به اندازه طول گام خود بسته می شوند. بنابراین اتصال پیچ و مهره های دنده درشت بسیار سریعتر از پیچ و مهره دنده ریز صورت میگیرد چراکه طول گام بیشتری دارند.
پیچ و مهره های دنده ریز بدلیل ابعاد کوچکتر دنده با دقت بالاتری تولید شده و میزان لقی کمتری نسبت به دنده درشت ها دارند.
پیچ و مهره های دنده ریز به دلیل کوچک بودن دنده ها در برابر ضربه حساس تر بوده و در گرید های پایینتر که به سمت چکش خواری پیش می روند بسیار حساس هستند.
پیچ و مهره های دنده ریز نیاز به گشتاور اولیه اتصال کمتری نسبت به دنده درشت ها دارند.
در تنش کشش بالا پیچ و مهره دنده ریز کاربری زیادی ندارند مگر اینکه طول درگیری آنها بالا باشد.
